Interview: 'Terug in het moment' met Arthur Bouwman

In ‘Terug in het moment’ kijk ik met mijn gesprekspartners terug op een ommekeer in hun werk of privéleven. Wat doet het met ze? Daarover praten ze openhartig in deze interviewserie. Prof. dr. Arthur Bouwman (47) is anesthesioloog in het Eindhovense Catharina Ziekenhuis. Daarnaast is hij sinds kort hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e).  

Op vrijdag 22 september 2023 sprak Arthur in het auditorium van de TU/e zijn inaugurele rede uit. Sindsdien is hij hoogleraar aan de faculteit Electrical Engineering. Zijn leeropdracht? Perioperatieve monitoring en klinische beslissingsondersteuning. Oftewel: hoe kan medische technologie de zorg voor patiënten vóór, tijdens en ná een operatieve ingreep verder verbeteren. Daarover later in dit gesprek meer. Eerst de doopceel van Arthur lichten.

In wat voor omgeving groeide jij op?

“Ik ben geboren in Harderwijk, aan het Veluwemeer. Laatst was ik er sinds lange tijd terug. Dan is het grappig hoe anders jeugdherinneringen zijn. Zo dacht ik dat we in een groot huis woonden, maar het was een rijtjeshuis. Hetzelfde gold voor de afstand naar het Veluwemeer. Dat was voor mijn gevoel een eind lopen, maar het was om de hoek. Ik zat in Harderwijk overigens alleen op de kleuterschool, want we verhuisden op mijn vijfde naar Son en Breugel. In Brabant groeide ik zorgeloos op met mijn ouders, mijn oudere zus Marthy en mijn jongere zus Amanda. Ik ging naar het Eindhovens Protestants Lyceum en speelde daar met vrienden in bandjes. We vonden het heerlijk om muziek te maken. Van Nirvana en Pearl Jam tot Guns ’N Roses en AC/DC. Maar ook jazz, blues en funk. In het weekend zat ik bij de scouting, met een hechte vriendengroep. Aan uitgaan had ik geen behoefte.”

Wanneer raakte je geïnteresseerd in de medische wereld?

“Op de middelbare school ontstond mijn belangstelling voor biologie. Ik vond het interessant hoe het menselijk lichaam werkt. Thuis had ik een aquarium. Ik verdiepte me echt in de juiste verzorging. Zo deed ik aan CO₂-bemesting om de zuurgraad van het water te regelen en de planten in topconditie te houden, maar die CO₂ maakte ik zelf met bakkersgist en suiker. Ook kweekte ik guppen. Dan zocht ik alles uit over de wetten van Mendel, de grondlegger van de erfelijkheidsleer, om de beste guppen te krijgen. Het ging mij om ontdekken. Om exact weten hoe processen werken, vooral in het menselijk lichaam. Toen ik een vervolgopleiding moest kiezen, ging ik naar open dagen van universiteiten. Ik kon me uiteindelijk niks anders voorstellen dan dat het geneeskunde werd. Dus dat ging ik in 1994 studeren in Groningen.”

Je bent sinds 2010 anesthesioloog. Waarom de keuze voor dit specialisme?

“Dat is deels toeval, want anesthesiologie is geen afzonderlijk vak tijdens de studie geneeskunde. Ik deed eerst een wetenschapsstage bij een orthopedische onderzoeksgroep in het Verenigd Koninkrijk. Dat was een prima stage, dus ik wilde een vergelijkbare wetenschapsstage doen aan de universiteit van Pennsylvania. Helaas ging dat niet, want de betreffende professor was met pensioen. Maar ze hadden wel iemand nodig bij de onderzoeksgroep naar bloedvergiftiging. En die groep bestond uit anesthesiologen. Ondanks dat ik verder wilde met orthopedie, vertrok ik naar Philadelphia. Daar ging een nieuwe wereld voor me open. De twee anesthesiologen die ik daar ontmoette, waren ervan overtuigd dat ik zes maanden later een ander specialisme zou kiezen. En ze kregen gelijk. Dat had te maken met hun gedrevenheid en enthousiasme, maar vooral met de impact die je als anesthesioloog hebt op mensen van nul tot tachtig jaar in de meest kwetsbare periode van hun ziekenhuisverblijf. Ze geven zich volledig aan je over. Bovendien zie je vrijwel direct resultaat van je acties op het menselijk lichaam. Los daarvan weten we lang niet alles over de transitie van gezond naar ziek én van ziek naar gezond. We kunnen dus nieuwe stappen zetten, en door onderzoek zie je wat wel en niet werkt. Dat vind ik een fascinerende werkomgeving.”

“Toen ik terugkwam uit Pennsylvania ging ik uiteindelijk aan de slag op de intensive care van het UMCG. Daar kreeg ik de kans een intubatiestage te doen bij de dagbehandeling anesthesiologie. Je staat als anesthesioloog altijd bij het hoofd van de patiënt, want daar doe je je handelingen. De dienstdoende anesthesioloog keek me aan en zei: ‘Jij vindt dit echt leuk hè?’. ‘Ja’, antwoordde ik. ‘Dit is de plek waar ik wil staan’. Dat moment was voor mij de ultieme trigger om te kiezen voor anesthesiologie.”

Je startte in 2010 als anesthesioloog in het VU Medisch Centrum. Sinds 2013 doe je dat in het Catharina Ziekenhuis. Ik ga er dus vanuit dat je nog steeds achter je keuze staat?

“Absoluut, ook vanuit mijn rol binnen de TU/e. Voor een technische universiteit is het interessant samen te werken met een specialist die veel weet over één orgaan, bijvoorbeeld een cardioloog. Maar het is net zo relevant samen te werken met een anesthesioloog, omdat wij meer overstijgend denken. Monitoring is de essentie van ons vak. Wij kunnen concreet bijdragen aan technologische ontwikkelingen op dat vlak. Daarnaast zijn wij gewend multidisciplinair te werken, dus via ons kan de TU/e contacten leggen met andere specialismes. Ik vind die krachtenbundeling een mooi aspect van mijn vak.” 

Daarover gesproken. Je bent sinds 2020 ook verbonden aan het Eindhoven MedTech Innovation Center. Wat is de essentie van dat innovatiecentrum?

“Het is een lange traditie om als TU/e, Philips, Catharina Ziekenhuis, Máxima Medisch Centrum en Kempenhaeghe Epilepsie- en Slaapcentrum samen te werken. Nu we door deze strategische samenwerking de krachten bundelen, kunnen we doelgerichter innoveren en grootser denken. Het achterliggende idee is technologische innovaties zo snel mogelijk beschikbaar krijgen voor de gezondheidszorg. Daarom willen we dit ecosysteem verder uitbreiden met andere partners in de Brainport-regio.”

Is het zaadje voor jouw hoogleraarschap geplant bij dit innovatiecentrum?

“Ja. Daar legde ik de eerste contacten met de afdeling Signal Processing van de faculteit Electrical Engineering. En daar heb ik nu mijn aanstelling als hoogleraar. De perioperatieve zorg raakt aan heel veel vakgebieden. We investeerden de afgelopen jaren nadrukkelijk in de infrastructuur rondom perioperatieve dataverzameling, maar die data kun je ook gebruiken voor cardiologie of oncologie. Het gemeenschappelijke doel is patiëntdata die je verkrijgt met nieuwe monitoringtechnologie in te zetten in de klinische praktijk. Dan hebben ze werkelijk impact. Mijn leeropdracht in perioperatieve monitoring en klinische beslissingsondersteuning ontstond ook vanuit deze ambitie.”       

Je bent nu een aantal maanden hoogleraar. Waarom is jouw leeropdracht zo cruciaal?

“Anesthesiologie is zeer veilig. Het komt zelden voor dat patiënten overlijden onder anesthesie. Ook de overlevingskans op de intensive care is hoog. Vanuit mijn leeropdracht is het nu de uitdaging te kijken naar het effect van ons handelen op de lange termijn. We moeten het hele behandeltraject van een patiënt vóór, tijdens en ná een operatieve ingreep zien als een continuüm. Beslissingen die we in een vroeg stadium nemen, hebben namelijk gevolgen voor de klinische uitkomsten en voor de kwaliteit van leven. Dan gaat het ook over een thema als waardegedreven zorg. Welke behandeling moet je juist ondergaan omdat het op termijn meer kwaliteit van leven biedt en tegen welke kosten en middelen? Zo hebben we laten zien dat met behulp van technologie voor thuismonitoring bepaalde patiëntengroepen prima en veilig thuis kunnen herstellen na een operatieve ingreep. In mijn leeropdracht gaat het om de vraag hoe we medische technologie kunnen benutten om in de klinische praktijk betere prognoses te doen en makkelijker behandelbesluiten te nemen. Dat is zeer uitdagend. Maar als we hierin slagen, dan ligt de weg open om diezelfde medische technologie ook buiten de perioperatieve zorg toe te passen. De crux zit in de samenwerking tussen verschillende disciplines, zowel binnen als buiten het ziekenhuis. Zowel binnen als buiten de Brainport-regio.”

Wat wil je in dit licht bereiken met jouw leerstoel?        

“Ik wil een omgeving creëren waarin die samenwerking tot bloei komt. Studenten, ingenieurs, specialisten, dokters en verpleegkundigen in opleiding moeten de ruimte krijgen te leren en het beste uit zichzelf te halen. Zo kunnen ze nu en straks bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe medische technologie die de sleutel is tot het betaalbaar houden van de zorg en die bijdraagt aan een betere kwaliteit van leven. Dat betekent overigens niet dat technologie een wondermiddel is. Het is niet overal de oplossing voor. En het vraagt nog veel onderzoek.”       

Heel iets anders. Hoe kijk jij terug op het voordragen van je inaugurele rede?

“Met veel plezier. Ondanks de goede voorbereiding was ik gespannen, maar dat heb ik nodig om te presteren. Na afloop kreeg ik veel positieve reacties. Wat ik me vooraf niet realiseerde, is dat de rede impact had op de aanwezigen. Aan de ene kant vonden mensen het een confronterend verhaal over risico’s rondom een operatieve ingreep. Tegelijkertijd stelde het gerust dat zoveel professionals keihard aan het werk zijn om oplossingen te vinden voor de uitdagingen in de zorg. Het was serieus en opbeurend tegelijk. En dan het applaus na mijn slotzin. Dat maak ik niet vaak mee hoor. Het geeft energie.”

Van wie kreeg je het mooiste compliment?  

“Van mijn dochter Eva. Ze zei dat ze 43 minuten lang, zonder dat haar gedachten afdwaalden, had zitten luisteren. En daaraan voegde ze toe: ‘Papa, dat gebeurt me nooit’. Dat is fijn om te horen uit de mond van een 17-jarige.”

Hoe voelt het nu als hoogleraar?

“Niet veel anders. Ik ben nog steeds anesthesioloog, mijn onderzoeksprojecten lopen door, maar tegelijkertijd leid ik wel de leerstoel. Mensen verwachten dat ik een visie heb op de perioperatieve zorg van de toekomst en dat ik ze daarin meeneem. Dat is soms lastig, want ik ben niet alwetend. Daarom probeer ik mensen met de juiste expertises rondom me te verzamelen, zodat we samen het maximale kunnen bereiken.” 

Is je privéleven anders?

“Dat kun je het best vragen aan mijn vrouw Silvia, dochter Eva of zoon Jasper. Ze hoopten dat ik na 22 september terechtkwam in rustiger vaarwater, maar zover is het nog niet. Ik probeer wel oog te houden voor mijn gezin. Op bepaalde momenten wil ik thuis zijn. Jasper basketbalt bijvoorbeeld, dus ik wil zijn wedstrijden zien. Eva en Jasper vinden het trouwens wel een ‘big deal’ dat ik hoogleraar ben. Laat ik thuis mijn toga zien, dan barsten ze wel in lachen uit. Dat vinden ze niks.”     

Waarnaar kijk je het meest uit in 2024?

“Er staan een aantal promovendi klaar om hun promotie af te ronden. Dat zijn mooie momenten. Daarnaast denk ik met mijn meest directe collega’s na over onze strategie voor de komende jaren. Als onderzoeksgroep perioperatieve monitoring en klinische beslissingsondersteuning moeten we onze stip op de horizon bepalen. Die visie wil ik in 2024 verder met elkaar uitwerken.”

Welke belangrijke les kun je mensen meegeven die op een kruispunt in hun leven staan?

“Blijf bij jezelf en investeer in anderen. Als je veel geeft en altijd respectvol bent, krijg je ook veel terug. Sta je op een kruispunt in je leven, dan zijn mensen in je directe omgeving er echt voor je. Het is fijn om met hen te reflecteren. Je ontdekt dan nieuwe dingen over jezelf en je verwondert jezelf, want in connectie met anderen kom je altijd tot verrassende inzichten.”